İdrar tahlili böbrek veya idrar yolları hastalıklarının tespit edilmesinde etkili bir yöntemdir. Diğer bulguların yanı sıra hematüri, idrar yolları ve böbrek hastalıklarının önemli bir belirtisi olabilir. Hematüri rahatsızlığı aralıklarla görülebildiğinden fizyolojik olabilir (örneğin, yorucu egzersiz, menstrual kontaminasyon) ya da kalıtsal yatkınlıktan kaynaklanabilir (örneğin, benign familyal hematüri) [1, 2].

Patolojik hematüri durumunda, RBC’nin biçimi kanamanın kaynağı hakkında bir ipucu verebildiğinden özel bir önem taşır. Kanamanın kaynaklandığı yerin tespiti, post-renal hematürinin renal hematüriden ayırt edilmesine ve hastanın bir üroloji uzmanına mı yoksa nefroloji uzmanına mı gönderileceğine karar verilmesine olanak sağlar. İdrar tortularında iki ana tip RBC saptanabilir: izomorfik ve dismorfik RBC; ki bunlar da sırasıyla glomerüler olan ve glomerüler olmayan kanamayı gösterir [1, 3].

İzomorfik (ömorfik olarak da bilinir) RBC çoğu zaman pürüzsüz bir yüzeye ve oldukça tek tip bir görünüme sahip yuvarlak veya biyokonkav disk biçimindeki hücreler halinde görünür. Öte yandan, dismorfik RBC düzensiz biçimlere ve konturlara ve çok çeşitli morfolojik görünümlere sahiptir [3] (bunlar takvimde Kasım ayında daha ayrıntılı olarak açıklanacaktır).

Boyut ve biçim açısından benzer özellikteki bir hücre popülasyonu olan izomorfik RBC post-renal glomerüler olmayan bir hematüriyi, bir başka deyişle, renal pelvis, üreter veya mesane kaynaklı kanamayı işaret eder.

Ayrıca, RBC’nin morfolojisi ve hemoglobin içeriği idrar örneğinin pH derecesi, özgül ağırlığı ve ozmolalitesine ve numunenin gecikmiş analizine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hipertonik idrarda, RBC küçülerek ekinositler gibi kenarları tırtıklı biçimlere girebilir. Ekinosit bir şeytan elmasına benzeyen birçok küçük, eşit aralıklı dikensi çıkıntıları olan bir RBC’dir. Dilüe veya hipotonik idrarda ise, bunun aksine RBC, hücre zarının yırtılma noktasına kadar şişer ve RBC aşamalı olarak hemoglobin içeriğini sızdırır. Bu boş zarlar hayalet eritrositler ya da gölge hücreler olarak bilinir [1]. Özgül ağırlığı 1,010’un altında ve alkali pH değerine sahip idrarda RBC’nin lizizi artar. Liziz süreçleri genelde numunenin uzun süre oda sıcaklığında kalması durumunda gözlemlenir, çünkü bakterilerin çoğalması ve metabolik aktivitesi nedeniyle pH alkali hale gelebilmektedir. Bu tür morfolojik varyasyonlar RBC’nin kökeni bakımından güvenilir bir kanıya ulaşılmasına izin vermez ([4]’te özetlenmiştir).

[1] European Urinalysis Group of the ECLM (eds. Kouri T et al.) (2000) European Urinalysis Guidelines. Scand J Clin Lab Invest. Vol. 60. Supplement 231.
[2] www.ncbi.com: Genetic testing registry.
[3] Poloni JAT, Bosan IB, Garigali G, Fogazzi GB (2012) Urinary Red Blood Cells: Not Only Glomerular or Nonglomerular. Nephron Clin Pract. 120:c36-c41.
[4] Over S (2002) The Effect of Delay in Processing on Urine Particle Analysis. Sysmex J Int. Vol. 12 No. 1.