Doğal immün yanıtın erken aşamasında, nötrofiller aktif hale gelerek patojenlere karşı ilk, spesifik olmayan bir savunma hattı oluşturur. Nötrofiller bunu yaparken iki farklı strateji kullanır [1]. Stratejilerden biri, diğer nötrofilleri çeken ve konakçıdan enfeksiyona yönelik diğer yanıtları aktive eden pro-enflammatuar sitokinlerin ve kemokinlerin salgılanmasıdır [2].

Ek olarak, nötrofiller fagositoz yoluyla patojenleri uzaklaştırır ve adaptif immün yanıtı aktive etmek üzere antijenleri tanımlar [1]. Bu aşamada, nötrofiller yüksek düzeyde aktive olur ve granülariteleri ve metabolik aktiviteleri artar. Nötrofillerin boyama yoğunluğundaki ve granül sayısındaki bu artışa 'toksik granülasyon' adı verilir. Nötrofillerin aktivasyonunun bir diğer göstergesi de, fagositik aktivite artışı sırasında meydana gelen, sitoplazmadaki vaküollerin varlığıdır [3]. Aktive nötrofiller ayrıca kemokinler ve sitokinlerin üretimi nedeniyle sitoplazmada metabolik aktivite artışıyla birlikte de ortaya çıkar.

Aktive nötrofillerde gözlemlenen başka bir mekanizma ise patojenleri tuzağa düşürüp elimine etmek amacıyla DNA, histonlar ve granüllerden oluşan ağ benzeri yapılar olarak tanımlanmış nötrofil ekstraselüler tuzaklarının (NET'ler) oluşumudur [4].

Hematoloji analizörlerinde yükselmiş nötrofil reaktivitesini ve granülaritesini ölçmek

XN-Serisi hematoloji analizörleri üzerinde, daha yüksek nötrofil reaktivitesi WDF ölçüm kanalında floresans yoğunluğunda artışa (SFL) yol açarken, granülaritedeki artış da daha yüksek saçılım yoğunluğuna (SSC) yol açar.

Tanı parametreleri olan ‘Genişletilmiş Enflamasyon Parametreleri’ NEUT-RI (nötrofil reaktivite yoğunluğu) ve NEUT-GI (nötrofil granülarite yoğunluğu) ile birlikte, bu ölçülebilir hale gelir.

Yapılan çalışmalar, NEUT-RI ve NEUT-GI artışının özel olarak bakteriyel enfeksiyonlarda mevcut olduğunu göstermiştir [5,6].

Şek. 1 Nötrofil popülasyonunun saçılım grafiğinin x ekseni üzerinde çizilmiş olan SSC sinyali hücrelerin granülaritesine ve iç yapısına ait bir göstergedir. RNA/DNA hücre içeriğine karşılık gelen floresans yoğunluğu y ekseni üzerinde çizilmiştir ve RNA aktivitesindeki artışın bir göstergesidir.

Belirli altta yatan rahatsızlıklarda trombositlerin davranışları ve akıbeti

Çok nadiren, bakteriyel enfeksiyonlar veya onkolojik hastalıklar gibi altta yatan rahatsızlıklar trombositlere karşı oto-antikorları tetikleyebilmektedir [7]. Bunlar genel popülasyonun yaklaşık %0,1'inde ve hastaneye yatırılan hastaların en fazla %0,21'inde doğal olarak oluşmaktadır [8].

EDTA antikoagülanı, trombosit membranları üzerinde bir şelasyon etkisine sahiptir. Ca²⁺ iyonlarını gidermek suretiyle bir doğrulayıcı değişikliğe neden olarak trombosit membranlarındaki GPIIb/IIIa reseptörlerinde kriptik antijenleri açığa çıkarır. Oto-antikorlar artık açığa çıkan antijenlere bağlanır ve bunlar da trombosit aglütinasyonu, satellitizm ve nötrofiller tarafından ve daha nadiren monositler tarafından fagositoza götüren yolakları aktive eder [9–11].

‘EDTA'ya bağlı psödotrombositopeni’ adı verilen bu süreç bir hastalık olmayıp bir in vitro fenomendir. Buna karşın, gereksiz tedaviyi ve ilaç kullanımını önlemek bakımından tespit edilmesi büyük önem arz eder. Psödotrombositopeni varlığı sıklıkla otoimmün bozukluklar veya enfeksiyonlar ile ilişkilendirildiği için olası altta yatan hastalıkların araştırılması yoluyla takip edilmelidir [9]. Sitrat ve heparinden kaynaklanan psödotrombositopeniler son derece nadirdir [12].

Bu olguda, EDTA'ya bağlı psödotrombositopeni muhtemelen Klebsiella pneumoniae enfeksiyonu tarafından tetiklenmiştir.

Sonuçların yorumlanması

Bir hasta kusmayla birlikte ateş ve halsizlik şikâyetiyle ve idrar yolları enfeksiyonu ya da piyelonefrit semptomlarıyla hastaneye başvurmuştur. Sonrasında kan kültürüyle Klebsiella pneumoniae enfeksiyonu doğrulanmıştır.

Bir XN-Serisi analizör ile elde edilen kan sayım sonuçları lökosit sayısı, eritrosit sayısı bakımından normal sonuçlar ve hafif trombositopeni göstermiştir. Genişletilmiş Enflamasyon Parametresi NEUT-RI'de (NEUT-RI 65,0 FI; referans aralıklar 42,0–50,6 FI [13]) bir artış gözlemlenmiştir. ʽPLT Clumps?’ (Trombosit Kümeleri) işaret mesajı da tetiklenmiştir.

Bir EDTA kan örneğinden alınan kan simirinin dijital görüntülemesinde, yüksek düzeyde nötrofil aktivasyonunun yanı sıra trombosit satellitizmi ve nötrofiller ve monositler tarafından trombosit fagositozu ortaya konulmuştur (bkz. Şek. 3). 14 saat sonra alınan bir diğer kan örneği simirinde satellitizm ve fagositoz varlığının devam ettiği ve nötrofil yıkımı ve vakuolasyon görülmüştür.

Antikoagülan olarak sitrat kullanılarak alınan yeni bir kan örneği ise satelletizm ya da fagositoz göstermemiştir.*

Şek. 2 Hastadan alınan soldaki saçılım grafiği, SFL artışı olarak görünen nötrofil reaktivite yoğunluğunda artış göstermektedir. Sağdaki saçılım grafiği ise karşılaştırma için sağlıklı bir hasta örneği göstermektedir.

Şek. 3 Trombosit satellitizmi ve monositik ve nötrofilik fagositlerin yanı sıra vakuolasyonu gösteren dijital görüntüleme (bir DI-60 cihazıyla).

*) Sitrat antikoagülanının kullanımı Sysmex tarafından desteklenmez ve analitik performans üzerindeki olası etkinin kullanıcı tarafından doğrulanması gerekir.

Referanslar

[1] Wright HL et al. (2010): Neutrophil function in inflammation and inflammatory diseases. Rheumatology. 49(9): 1618–31.

[2] Guerra FE et al. (2017): Epic Immune Battles of History: Neutrophils vs. Staphylococcus aureus. Front. Cell. Infect. Microbiol. 7: 286

[3] Zonneveld R et al. (2016): Analyzing Neutrophil Morphology, Mechanics and Motility in Sepsis: Options and Challenges for Novel Bedside Technologies. Crit Care Med. 44: 218–28.

[4] Brinkmann V et al. (2004): Neutrophil extracellular traps kill bacteria. Science. 303: 1532–5.

[5] Henriot I et al. (2016): New parameters on the hematology analyzer XN-10 (Sysmex™) allow to distinguish childhood bacterial and viral infections. Int J Lab Hematol. 39(1): 14–20.

[6] Cornet E et al. (2015): ): Contribution of the new XN-1000 parameters NEUT-RI and NEUT-WY for managing patients with immature granulocytes. Int J Lab Hematol. 37(5): e123–6.

[7] Sousa SM et al. (2020): Pseudothrombocytopenia: a case of platelet satellitism and phagocytosis by neutrophils. Platelets. 31(4): 541–3.

[8] Bartels PC et al. (1997): Screening for EDTA dependent deviations in platelet counts and abnormalities in platelet distribution histograms in pseudothrombocytopenia. Scand J Clin Lab Invest. 57(7): 629–36.

[9] Lippi G et al. (2012): EDTA-dependent pseudothrombocytopenia: further insights and recommendations for prevention of a clinically threatening artifact. Clin Chem Lab Med. 50(8): 1281–5.

[10] Tan GC et al. (2016): Pseudothrombocytopenia due to Platelet Clumping: A Case Report and Brief Review of the Literature. Case Rep Hematol. 2016:3036476.

[11] Ravel R et al. (1974): Platelet Satellitosis and Phagocytosis by Leukocytes. Lab Med. 5(6): 41–2.

[12] Sahin C et al. (2014): EDTA-induced pseudothrombocytopenia in association with bladder cancer. BMJ Case Rep. Bcr-2014-205130.

[13] L van Pelt J et al. (2022): Reference intervals for Sysmex XN hematological parameters as assessed in the Dutch Lifelines cohort. Clin Chem Lab Med. 60(6): 907–20.

Literature List – White Blood Cells

PDF (371 KB)

Sysmex parametreleri

Şimdi keşfedin!

Bilimsel Takvim 2023

Aylık vakalarımızı keşfedin